Każdy z nas wie, że żyjemy w ogromnym Układzie Słonecznym, a nasza planeta Ziemia jest jego częścią. Już w szkole podstawowej poznajemy pierwsze informacje na jego temat, dowiadujemy się, ile zawiera planet i jak się nazywają. Czy jednak każdy może łatwo wyjaśnić, czym jest Układ Słoneczny i scharakteryzować znajdujące się w nim obiekty? Choć nasze najbliższe otoczenie w kosmosie wydaje się znajome, skrywa wiele tajemnic.
Czym jest Układ Słoneczny?
Niewiele osób potrafi bezbłędnie odpowiedzieć na pytanie, co to jest Układ Słoneczny i jakie zawiera planety. Jest to układ planetarny, którego centrum stanowi gwiazda nazwana Słońcem. Nasz układ planetarny jest częścią większej galaktyki, określanej przez naukowców jako Droga Mleczna. W Układzie Słonecznym znajduje się 8 planet, 3 planety karłowate oraz duża liczba księżyców, przekraczająca 150. Ponadto znaleźć można w nim liczne mniejsze ciała niebieskie, czyli asteroidy, komety, czy meteoryty. Wiele osób zastanawia się, ile lat ma Układ Słoneczny. Szacuje się, na podstawie do tej pory zebranych danych i ogólnego stanu wiedzy, że istnieje on ok. 4,6 – 5 miliardów lat. Naukowcy, starając się odpowiedzieć na pytanie, jak powstał Układ Słoneczny, doszli do wniosku, że uformował się on na skutek grawitacyjnego zapadnięcia się supernowej, czyli używając potocznego wyrażenia, jej wybuchu. Część zapadającej się masy utworzyła gwiazdy, między innymi Słońce. Reszta materiału z supernowej utworzyła dysk protoplanetarny, z którego powstały pozostałe ciała niebieskie, między innymi planety.
Co to jest planeta? To pytanie, na które pozornie łatwo odpowiedzieć. O planetach uczymy się w szkole, poznajemy ich nazwy i dowiadujemy się kilku informacji. Międzynarodowa Unia Astronomiczna definiuje pojęcie „planeta” jako obiekt astronomiczny, który okrąża gwiazdę lub jej pozostałości, nie przeprowadza reakcji termojądrowej we własnym wnętrzu, jest wystarczająco duży, aby uzyskać okrągły kształt oraz zdominować przestrzeń wokół swojej orbity. Planety nie świecą własnym światłem, w przeciwieństwie do gwiazd, a jedynie je odbijają.
W Układzie Słonecznym planety krążą wokół gwiazdy po orbitach o eliptycznym kształcie. Szacuje się, że 99,866% masy całego układu stanowi Słońce. Pozostałe 0,133% to, krążące wokół gwiazdy i wokół siebie nawzajem, ciała niebieskie. Wokół planet krążą księżyce, również po eliptycznych orbitach. Słońce dzięki swojej olbrzymiej masie utrzymuje cały układ, wytwarzając ogromną siłę grawitacji. Kolejność planet w Układzie Słonecznym od jego centrum to: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Różnią się one między sobą wielkością, budową, odległością od Słońca oraz temperaturą na powierzchni. Każda planeta okrąża centralną gwiazdę układu z różną prędkością. Najszybciej poruszają się te, które znajdują się najbliżej Słońca i oddziałuje na nie największa siła grawitacyjna.
Merkury
Pierwsza planeta od Słońca to Merkury. Ze względu na bliskość gwiazdy jest najgorętsza. Merkury to również najmniejsza planeta w Układzie Słonecznym. Nie ma żadnych naturalnych satelitów ani powietrza i atmosfery odpowiednich do powstania życia na jej powierzchni. Planeta pokryta jest licznymi kraterami, podobnie jak ziemski Księżyc. Na jej powierzchnię nieustannie przedostają się cząsteczki wiatru słonecznego, które według naukowców mogły rozwiać istniejącą tam atmosferę. Na planecie nie rozlega się żaden dźwięk. Na północnej i południowej stronie Merkury ma inne temperatury, często różniące się o kilkaset stopni Celsjusza. Planeta jest niewidoczna z Ziemi, można ją obserwować tylko dzięki zdjęciom wykonanym przez satelity. Jeśli chcesz zobaczyć, jak wygląda Merkury lub pokazać Układ Słoneczny dziecku, możesz wyświetlić jego obraz na projektorze. Taki sposób nauki z pewnością zainteresuje każdego. Odpowiedni sprzęt pomoże Ci znaleźć ranking projektorów. Cały Układ Słoneczny może łatwo znaleźć się na ścianie w Twoim pokoju.
Wenus
Wymieniając planety Układu Słonecznego w kolejności, drugą będzie Wenus. Jest to trzeci pod względem jasności obiekt widziany na naszym niebie. Wenus najczęściej widoczna jest rano i wieczorem. Z tego względu nazywana jest gwiazdą poranną lub wieczorną. Na powierzchni planety znajduje się wiele aktywnych wulkanów. Wenus znana była już w czasach starożytnych, ale wciąż nie można dokładnie zobaczyć jej powierzchni przez otaczającą ją gęstą chmurę dwutlenku węgla.
Ziemia
Jeśli zastanawiasz się, którą planetą od Słońca jest Ziemia, to znajduje się ona za Wenus. Czyni ją to trzecią planetą w Układzie Słonecznym. Jest to jedyne miejsce w naszym układzie, na którym rozwinęło się życie. W atmosferze znajdują się duże ilości tlenu, a 70,8% procent powierzchni zajmuje woda. Odróżnia to Ziemię od innych planet Układu Słonecznego. Naukowcy podejrzewają, że woda pojawiła się wraz z kometami, które uderzały w powierzchnię planety podczas jej ewolucji. W składzie atmosfery Ziemi znajduje się 78% azotu, 21% tlenu oraz pozostałe gazy, takie jak dwutlenek węgla, czy argon.
Mars
Marsa, czyli Czerwoną Planetę, po raz pierwszy zaobserwowano już w starożytności. Swoją nazwę zawdzięcza rdzawo-czerwonej powierzchni, pokrytej zardzewiałym pyłem żelaznym. Starożytnym kolor ten kojarzył się z wojną, dlatego zaczęto określać planetę mianem rzymskiego boga wojny. Wszystkie nazwy planet Układu Słonecznego, z wyjątkiem Ziemi, nawiązują do postaci ze starożytnych greckich i rzymskich panteonów. Mars ma niewielką siłę grawitacji, więc nie może utrzymać stałej atmosfery. Na powierzchni tej planety znajduje się najwyższa góra w Układzie Słonecznym, mierząca ponad 20 km wysokości. Woda na Marsie (znajdująca się głównie na biegunach) jest zamarznięta.
Jowisz
Piąta planeta Układu Słonecznego, Jowisz, jest jednocześnie największa i najcięższa (jej masa jest ok. 318 razy większa niż Ziemi). Znajduje się w dużej odległości od Marsa. Jowisz składa się z kamiennego rdzenia i wodoru. Atmosfera na planecie jest bardzo gęsta, w efekcie tworzą się chmury o żółtym, białym i czerwonym odcieniu oraz liczne brązowe plamy i paski. Temperatura na powierzchni Jowisza wynosi -148 stopni Celsjusza. Ustawiając planety Układu Słonecznego od najmniejszej do największej, miejsce Jowisza byłoby na końcu. W obecnym układzie znajduje się jednak w środku, pomiędzy różniącymi się od siebie rozmiarem i masą planetami. Wiele osób zastanawia się także, ile księżyców ma najcięższa planeta Układu Słonecznego. Do tej pory odkryto ich prawie 80, z czego najbardziej znany jest Io.
Saturn
Saturn to szósta planeta w Układzie Słonecznym i druga pod względem wielkości. Jest to gazowy olbrzym. Wskazując, które planety Układu Słonecznego mają pierścienie, trzeba wspomnieć zarówno Jowisza, jak i Saturna. W przypadku szóstej planety naszego układu, jest ich 9, rozciągają się one na kilkadziesiąt kilometrów i składają się z milionów mniejszych i większych fragmentów skał i lodu. Atmosfera Saturna składa się głównie z wodoru, a średnia temperatura na powierzchni wynosi -130 stopni Celsjusza. Szósta planeta naszego Układu Słonecznego została odkryta dopiero w XVII w.
Uran
Uran to trzeci gazowy olbrzym w naszym układzie. Obserwując, jak wygląda Układ Słoneczny, można zauważyć, że siódma planeta ma ciekawy, zielono-niebieski kolor. Za barwę Urana odpowiada metan. Planeta ta została odkryta przypadkowo w XVIII w. przez Williama Herschela, wybitnego astronoma. Uran jest mniejszy i ma gęstszą atmosferę niż Saturn i Jowisz. Na powierzchni planety panują niesprzyjające warunki i bardzo niskie temperatury. Rdzeń Urana prawdopodobnie składa się ze skał otoczonych grubymi warstwami lodu. Wokół planety krąży kilkanaście księżyców oraz otacza ją ok. 10 pierścieni, niewidocznych ze względu na swoją ciemną barwę.
Neptun
Ostatnią, najmniejszą gazową planetą w Układzie Słonecznym jest Neptun, odkryty w XIX wieku przez niemieckiego astronoma. Neptun przypomina rozmiarem, wagą i wyglądem Uran, ale ma inną atmosferę. Na planecie formuje się wiele burz i chmur, poruszających się z prędkością dochodzącą do 1000 km/h. Dopiero w 1989 roku sonda o nazwie Voyager 2 pomogła naukowcom stwierdzić istnienie pierścieni wokół Neptuna, które są słabo widoczne.
Pluton
Wiele osób, zastanawiając się, ile jest planet w Układzie Słonecznym, waha się między odpowiedzią osiem a dziewięć. Wszystko za sprawą Plutona, który kiedyś uznawany był za ostatnią planetę naszego układu. W 2006 roku to ciało niebieskie zostało pozbawione statusu planety i uznano je za planetę karłowatą. Na tę decyzję wpływ miała przede wszystkim wielkość Plutona. Planeta karłowata to taka, która nie stała się dominująca grawitacyjnie na swojej orbicie i dzieli ją z podobnymi rozmiarem ciałami niebieskimi. Pluton krąży za Neptunem w obszarze nazwanym Pasem Kuipera. Znajduje się w bardzo dużej odległości od Słońca, w miejscu, gdzie unoszą się pozostałości z czasu, gdy Układ Słoneczny dopiero powstawał.
Układ Słoneczny. Ciekawostki, o których naukowcy wiedzą niewiele
Układ Słoneczny wciąż stanowi bardzo dużą tajemnicę dla badaczy. Naukowcy nie mogą znaleźć odpowiedzi na niektóre pytania lub nie są zgodni, co do natury niektórych zjawisk.
♦ Nazwy ciał niebieskich, o których istnieniu wie niewiele osób — w naszym Układzie Słonecznym znajdują się prawdopodobnie niezliczone ilości ciał niebieskich. Naukowcom udało się jednak odkryć część z nich, które są bardzo interesujące. Przykładem takiego ciała niebieskiego jest Haumea, planeta karłowata o jajowatym kształcie. Znajduje się ona w Pasie Kuipera, podobnie jak Pluton. Ciekawy w tej planecie karłowatej jest brak kulistego kształtu, choć jej masa i rozmiar umożliwiłyby stworzenie kształtu sferycznego. Szybki ruch obrotowy spowodował jednak jej rozciągnięcie. Innym ciekawym ciałem niebieskim jest Tryton, księżyc Neptuna. Wyróżnia go ruch wsteczny wokół planety, który sugeruje, że został on przechwycony przez pole grawitacyjne Neptuna. Tryton z każdym okrążeniem planety zbliża się do jej powierzchni i szacuje się, że za ok. 1,4 – 3,5 mld lat zderzy się z nią lub rozpadnie na fragmenty, tworząc pierścień.
♦ Granica Układu Słonecznego — jedną z tajemnic, których nie udało się jeszcze rozwiązać naukowcom, jest granica naszego układu planetarnego. Informacje o Układzie Słonecznym napływające z kilku sond pozwalają przypuszczać, że istnieje fizyczna ściana, oddzielająca nasz układ od reszty kosmosu. Naukowcy przypuszczają, że żyjemy w ogromnej bańce wodorowej, dzielącej nas od bezkresnej przestrzeni.
♦ Dziewiąta planeta Układu Słonecznego — naukowcy podejrzewają istnienie dziewiątej planety w Układzie Słonecznym i nie jest to Pluton. W Pasie Kuipera zaobserwowano zjawisko nazwane klifem Kuipera. Krążą tam różne ciała niebieskie, między innymi planety karłowate. Granica Pasa według przypuszczeń naukowców powinna stopniowo się rozpraszać, ta jednak ma wyraźne zakończenie. Mogłoby to wskazywać na istnienie jakiegoś obiektu, którego siła grawitacyjna mogłaby oddziaływać na Pas.
♦ Wysoka temperatura korony Słońca — na powierzchni Słońca panuje wysoka temperatura sięgająca 5500 stopni Celsjusza. Jednak najgoręcej jest nie przy samym centrum gwiazdy, ale na jej obrzeżach. Korona Słońca może mieć nawet 2 miliony stopni Celsjusza. Naukowcy nie wiedzą, dlaczego powstała taka różnica temperatur. Istnieje kilka teorii, między innymi dotyczących fal Alfvena, nie są one jednak całkowicie wiarygodne i mają wiele luk.
♦ Kwestia życia na Marsie — hipotezy dotyczące życia na Marsie, a konkretniej bakterii pod powierzchnią planety, pojawiły się na skutek odkrycia obecności metanu. Gaz ten powszechny jest tam, gdzie żyją organizmy. Powstaje w wyniku procesów biologicznych, choć nie zawsze, może mieć także inne źródła. Dlatego kwestia jakiegokolwiek życia na Czerwonej Planecie pozostaje nierozstrzygnięta.
♦ Niezwykła budowa Układu Słonecznego — badając kosmos na podstawie budowy naszego Układu Słonecznego, naukowcy zdziwili się odkrywając, że inne układy planetarne wyglądają odmiennie. W porównaniu do reszty nasza przestrzeń w kosmosie jest anomalią. W większości zbadanych układów znajdujące się w nich planety były podobnej wielkości i były w podobnych odstępach od centralnej gwiazdy i siebie nawzajem. Odległość planet od Słońca w naszym układzie jest różna. Tylko cztery pierwsze planety mają podobną średnicę i podobne odstępy między sobą. Ciekawy jest fakt, że odległość Saturna od Urana jest równa tej między Saturnem a Słońcem.
♦ Intrygujące księżyce Saturna — Saturn ma obecnie ponad 80 odkrytych księżyców, a niektóre z nich mają niezwykłe cechy. Udało się ustalić, że Tytan ma atmosferę, a parę z nich ma nawet oceany. Przykładem jest księżyc o nazwie Enceladus, który ma ocean o zasoleniu porównywalnym do ziemskiego. W rezultacie naukowcy oceniają, że może mieć on warunki najbardziej sprzyjające powstawaniu życia.
♦ Temperatura Neptuna — wyobraźmy sobie Układ Słoneczny. Prezentacja każdej z planet pozwala stwierdzić, że Neptun, znajdujący się najdalej od Słońca ma bardzo niesprzyjające warunki. Naukowcy odkryli jednak, że jego powierzchnia ma ok. -200 stopni Celsjusza, co według badaczy jest nietypowe. Temperatura powinna być według nich niższa. Neptun wydziela jednak promieniowanie o dwukrotnie silniejszej mocy niż Słońce. Jak to możliwe? Naukowcy wciąż nie znaleźli odpowiedzi na to pytanie. Niektórzy badacze twierdzą, że za silne promieniowanie odpowiedzialne są diamentowe deszcze, powodujące olbrzymie tarcie.
♦ Nietypowe burze na Jowiszu — burze to częste zjawiska, których doświadczają planety Układu Słonecznego. Opis tych na Jowiszu jest jednak nietypowy. Kształtują się zwykle w okolicach biegunów i łączą się w geometryczne, heksagonalne kształty. Wyglądem przypominają plaster miodu. Największa planeta w Układzie Słonecznym ma również największe burze. Średnice cyklonów osiągają 4000 km, a czasem nawet 6000 km. Na innych, gazowych gigantach również pojawiają się burze, ale formują się one pojedynczo. Na Jowiszu łączą się w regularne kształty.
Mam 41 lat. W podstawówce z geografii dostałem 1kę za to że nie pamiętałem nazw wszystkich planet. Wykułem się całego układu słonecznego i teraz okazuje się, że Pluton nie jest planetą. Ciekawe, co jeszcze nie jest prawdą?!!
Mam 8 lat i to mi się podoba no bo muszę zrobić pracę i napisać kilka zdań o wybranie planecie i ja wybrałam Wenusa a tutaj jest kilka ciekawych rzeczy o Wenusie i napisałam o Wenusie. 🙂