Każda osoba robiąca zdjęcia z pewnością choć raz usłyszała o ISO, czyli czułości aparatu na światło. Początkujący fotografowie często nie do końca potrafią wyjaśnić, co oznacza ten termin i na co ma wpływ. Problemem nierzadko jest też właściwe ustawienie wartości ISO, aby zrobić ostre i dobrze naświetlone zdjęcie. Zebraliśmy więc wszystkie istotne wskazówki na ten temat.
Co to jest ISO w aparacie?
Każda osoba zajmująca się fotografią powinna wiedzieć, czym jest ISO, gdyż to znacząco ułatwia dobór odpowiednich parametrów zdjęcia, dopasowanych do panujących warunków. Jest to wartość, która wyraża czułość filmu lub matrycy aparatu na światło. Skrót ISO został ustanowiony przez International Organization for Standardization, czyli międzynarodową federację, która zajmuje się ustalaniem standardów. Definicja ISO wyznacza standardowe wartości czułości matrycy, są to: 50, 100, 200, 400, 800, 1600, 3200 itd. (każda kolejna jest dwa razy większa od poprzedniej). Standardowo zakres ISO w aparatach to 50 – 25600, ale są urządzenia, które mogą go rozszerzać do znacznie wyższych wartości, pozwala na to np. nowoczesna lustrzanka czy bezlusterkowiec.
ISO w aparacie – czy jest potrzebne?
Czułość ISO to zmienna odpowiadająca za prawidłową ekspozycję zdjęcia, a dokładniej jego naświetlanie, poza nią istotną rolę odgrywa również czas naświetlania i wartość przysłony. Odpowiednie ustawienie aparatu pozwala na uzyskanie jasnych fotografii z dobrze odwzorowanymi kolorami i ograniczoną ilością szumów. ISO w fotografii wybiera się między stałymi wartościami, nie wpisuje się ich ręcznie.
Im większa jest ustawiona wartość ISO w aparacie, tym bardziej czuły stanie się on na światło. Dzięki temu możliwe jest zamknięcie przysłony lub skrócenie czasu naświetlania. Takie rozwiązanie często okazuje się pomocne w sytuacjach, kiedy chcemy zrobić nastrojowe zdjęcie bez użycia lampy błyskowej. Jednocześnie trzeba pamiętać, że nie zawsze za sprawą wyższej wartości ISO fotografia będzie wyglądać tak dobrze, jak początkowo oczekiwaliśmy. Na zdjęciu często widoczne są duże szumy, w szczególności w jego ciemniejszych partiach. Może się również zdarzyć, że kolory nie będą dostatecznie wyraziste, problemem bywa też obniżona ostrość fotografii.
Jak ustawić ISO?
Każdy fotograf musi pamiętać, że trzeba dobrze ustawić ISO, aby zdjęcia były udane i nie wymagały czasochłonnej obróbki w programie graficznym (co czasami i tak nie pozwala na uzyskanie oczekiwanych rezultatów). Doświadczone osoby radzą, aby zawsze ustawiać możliwie jak najniższą wartość, bo to pozwoli na zachowanie dobrej jakości fotografii. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza jeśli robimy zdjęcia w dobrze oświetlonym miejscu. W plenerze w słoneczny dzień prawdopodobnie wystarczająca okaże się wartość 50 – 100, dotyczy to zarówno portretów, jak i fotografowania krajobrazu czy architektury. W pochmurne dni lepiej jest ustawić nieco wyższe ISO, minimum 400.
Niższą czułość można bez przeszkód ustawić także w przypadku, gdy korzystamy z dodatkowej lampy błyskowej lub oświetlenia w studiu fotograficznym. Wówczas możemy zmniejszyć ISO, a jednocześnie zwiększyć moc źródła światła. Ustawienie jak najniższej czułości jest ponadto zalecane podczas robienia zdjęć z długim czasem naświetlania. W ten sposób można zapobiec ich prześwietleniu, co trudno byłoby poprawić w programie graficznym. Wyższe ISO jest niezbędne, kiedy fotografujemy poruszające się obiekty i nie chcemy, aby obraz był poruszony. To zalecane rozwiązanie także przy zdjęciach nocnych i robionych w ciemnych pomieszczeniach, bez użycia lampy błyskowej.
Czasami fotografowanie z niższą wartością ISO wymaga ustawienia aparatu na statywie. Dotyczy to zarówno zdjęć krajobrazu, jak i portretów czy uwieczniania miłych wspomnień ze spotkań z rodziną i przyjaciółmi. Co ciekawe, dwukrotne zmniejszenie czułości, przykładowo z 800 na 400, daje nam możliwość skrócenia czasu ekspozycji o połowę. Warto więc eksperymentować i nie korzystać wyłącznie z automatycznych ustawień aparatu. Nie należy też za wszelką cenę unikać wyższego ISO w obawie przed szumami i ziarnem na zdjęciach. Czasami to właśnie tego typu efekty sprawiają, że fotografia ma niepowtarzalny klimat, zwłaszcza jeśli wersję kolorową zmienimy na czarno-białą (dotyczy to m.in. zdjęć reportażowych).
Jak efektywnie wykorzystywać ISO w aparacie?
Aby nauczyć się prawidłowo ustawiać ISO w swoim aparacie, należy zastosować metodę prób i błędów. Jeżeli mamy dużo czasu na zrobienie zdjęcia, warto ten sam kadr powtórzyć przy kilku różnych wartościach, zaczynając od najniższej i stopniowo ją zwiększać. Przeważnie jest tak, że najwyższe ISO sprawdza się głównie w sytuacjach awaryjnych, kiedy do wyboru mamy dwie możliwości: Zrobienie słabej jakości zdjęcia lub niezrobienie go w ogóle. Jednocześnie musimy brać pod uwagę, że to, jak będzie wyglądać fotografia, w dużej mierze zależy także od oświetlenia. Wyższą wartość ISO uzyskuje się poprzez wzmocnienie sygnału z matrycy aparatu. To generuje zakłócenia, które przyczyniają się do powstawania szumu cyfrowego i podobnych efektów. Są jednak sposoby na to, aby zmniejszyć do minimum ryzyko ich pojawienia się. Powinniśmy zapewnić możliwie jak najlepszy sygnał początkowy, a więc dostarczyć matrycy bardzo dużo światła, np. poprzez właściwą ekspozycję.
Jeżeli musimy zrobić zdjęcie z wysokim ISO, warto umieścić w kadrze więcej szczegółów. Pozwolą one na zamaskowanie w pewnym stopniu szumów, gdyż te są dobrze widoczne w szczególności na jednolitych, dużych powierzchniach. Oczywiście czasami nie da się całkowicie uniknąć ich powstania, ale wtedy pomocny może okazać się dobry program graficzny. Warto wypróbować opcję odszumiania, czasami jest ona dostępna także w edytorze w aparacie fotograficznym. Niekiedy wystarczy zmienić kolorową fotografię w czarno-białą, aby uzyskać ciekawy klimat i dużą ilość szumów zmienić z wady w zaletę. Odpowiednie ustawianie ISO jest istotne zarówno podczas robienia zdjęć, jak i nagrywania wideo. W obu przypadkach zasada jest taka sama: Wartość ISO powinna być niska, zwłaszcza w pogodne dni. Złe ustawienie tego parametru może przyczynić się do powstawania prześwietleń. Jeśli mimo wybrania najniższej czułości kadr w pewnych fragmentach jest za jasny, wtedy trzeba dodatkowo założyć na obiektyw filtr.
Oto praktyczna wskazówka, kiedy można wykorzystywać konkretne wartości ISO:
♦ od 50 do 200 – fotografowanie w plenerze w ładny, bezchmurny dzień;
♦ 400 – fotografowanie w plenerze w cieniu;
♦ od 400 do 800 – fotografowanie w plenerze wcześnie rano i późnym wieczorem, a także w dobrze oświetlonym pomieszczeniu;
♦ powyżej 800 do 1000 – fotografowanie w pomieszczeniu przy gorszym świetle;
♦ powyżej 1000 do 1250 – fotografowanie w plenerze w bardzo pochmurny dzień;
♦ powyżej 1250 do 1600 – fotografowanie w pomieszczeniach przy minimalnym oświetleniu;
♦ powyżej 1600 – fotografowanie w miejscach przy niewielkiej ilości światła, gdy niemożliwe jest wykorzystanie lampy błyskowej.
Powyższe dane mogą być bardzo przydatne, ale czułość ISO należy też dobrze dopasować do czasu otwarcia przesłony i migawki. Żeby dojść do wprawy, trzeba dużo eksperymentować i sprawdzać, jakie efekty zapewniają konkretne ustawienia. Jak zmieniać wartość ISO? Aparat sam może ją dobierać w trybie automatycznym, co przydaje się podczas robienia zdjęć w dynamicznie zmieniających się warunkach. Jeśli chcemy ustawić czułość samodzielnie, należy przełączyć urządzenie na tryb manualny, a następnie znaleźć odpowiednią opcję w menu. Niektóre aparaty umożliwiają zmianę ISO również bezpośrednio za pomocą przycisku na korpusie.
ISO poza fotografią
Choć termin ISO kojarzy się przede wszystkim z fotografią, to warto pamiętać, że tym skrótem oznacza się również rozszerzenie plików pełniących funkcję plików archiwum. Co to jest obraz ISO? To kompletna kopia wszystkiego, co znajduje się na wybranym fizycznym dysku optycznym, może to być płyta CD czy DVD, a także Blu-ray. Jest ona wykonana sektor po sektorze, nie poddaje się jej kompresji. Celem obrazów ISO jest dokładne zarchiwizowanie dysku i używanie go do nagrywania nowej płyty, będącej dokładną kopią oryginału. Nierzadko można go także zamontować jako tzw. wirtualną płytę w systemie operacyjnym komputera. Wtedy wszystkie aplikacje odczytują to w taki sposób, jakby w czytniku urządzenia rzeczywiście został umieszczony nośnik optyczny.
Jak wygląda nagrywanie ISO? Nie jest to skomplikowany proces, choć najpierw musimy pobrać specjalny program ImgBurn. Po jego uruchomieniu wybieramy opcję ‘create image file from disc’, a w sekcji ‘destination’ znajdujemy folder, w którym ma zostać zapisany obraz ISO. Później wystarczy kliknąć ikonę zapisu i poczekać na zakończenie procesu, co może zająć kilka minut. Kiedy wypalanie obrazu ISO dobiegnie końca, na ekranie pojawi się informujący o tym komunikat.